Opracowała: Elżbieta Zięba

    Definicję dojrzałości szkolnej opisują M. Przetacznikowa, i G. Makieło – Jarża twierdząc, że: „dojrzałym do podjęcia nauki szkolnej nazwiemy dziecko, które osiągnęło taki stopień rozwoju umysłowego, społeczno – emocjonalnego oraz fizycznego, jaki umożliwia mu przystosowanie się do wymagań szkoły i kontynuowanie z powodzeniem nauki w klasie pierwszej”1.


   Pojęcie dojrzałości szkolnej Stefan Szuman określa, jako „{…} osiągnięcie przez dzieci takiego poziomu rozwoju fizycznego, społecznego i psychicznego, który czyni je wrażliwymi i podatnymi na systematyczne nauczanie i wychowywanie w klasie pierwszej szkoły podstawowej”2.

   Słownik Pedagogiczny określa ją, jako osiągnięcie przez dziecko stopnia rozwoju fizycznego, społeczno – moralnego, emocjonalnego, umysłowego i psychicznego na poziomie umożliwiającym funkcjonowanie w społeczności uczniowskiej i bezproblemowe opanowanie treści programowych {wiadomości i umiejętności} z klasy pierwszej szkoły podstawowej.


    W przygotowaniu dziecka do osiągnięcia gotowości szkolnej główną rolę odgrywa przedszkole.
To właśnie tutaj dziecko zdobywa swoje pierwsze doświadczenia, uczy się żyć i współdziałać w grupie rówieśniczej, kształtuje osobowość, odkrywa swoje zainteresowania i uzdolnienia, poznaje środowisko społeczne i przyrodnicze.


   Nowa podstawa programowa, która obowiązuje w przedszkolach od 2010 roku jasno określa, jakimi wiadomościami i umiejętnościami powinno posługiwać się dziecko osiągające dojrzałość szkolną. Zgodnie z nową podstawą programową dziecko kończąc przedszkole i rozpoczynając naukę w szkole podstawowej powinno:
- w kulturalny sposób porozumiewać się z dorosłymi i dziećmi, współdziałać z rówieśnikami, przewidywać skutki swoich zachowań;
- samodzielnie korzystać z toalety, umyć się, wytrzeć, ubrać, posługiwać się sztućcami, utrzymywać ład i porządek w swoim otoczeniu;
- mówić poprawnie w języku polskim, pytać o niezrozumiałe rzeczy, formować dłuższe wypowiedzi;
- posługiwać się myśleniem przyczynowo skutkowym oraz klasyfikować i grupować przedmioty;
- świadomie dbać o swoje zdrowie, rozumieć potrzebę zdrowego odżywiania się i konieczność odpowiedniego leczenia w czasie choroby, chętnie uczestniczyć w zabawach ruchowych na świeżym powietrzu;
- orientować się w zasadach ruchu drogowego I korzystaniu ze środków transportu, wiedzieć jak zachować się w sytuacji zagrożenia i umieć szukać pomocy, podejmować próby organizowania sobie bezpiecznych zabaw w domu i w przedszkolu, unikać niebezpiecznych zabaw np. samodzielnego zażywania leków i środków chemicznych;
- wiedzieć jak zachować się na uroczystościach i w przybytkach kultury: [muzeum, kino, teatr}, uczestniczyć w przedstawieniach przedszkolnych odgrywając różne role;
- w skupieniu słuchać muzyki, śpiewać piosenki, wykonywać proste tańce i pląsy, samodzielnie tworzyć muzykę za pomocą instrumentów perkusyjnych;
- interesować się w miarę swoich możliwości sztuką, architektura, obyczajami i kulturą regionu, wykonywać prace plastyczne różnymi technikami, chętnie oglądać rzeźby i obrazy;
- tworzyć kompozycje z różnorodnych materiałów np. przyrodniczych,) wznosić konstrukcje z k mieć poczucie sprawstwa, używać prostych narzędzi do majsterkowania, interesować się urządzeniami technicznymi (np. używanymi w gospodarstwie domowym), próbować rozumieć, jak one działają, i zachowywać ostrożność przy korzystaniu z nich.;
- rozpoznawać i nazywać zjawiska atmosferyczne charakterystyczne dla poszczególnych pór roku; podejmuje rozsądne decyzje i nie narażając się na niebezpieczeństwo wynikające z pogody, rozumieć prognozę pogody zapowiadaną w radio czy w telewizji, stosować się do podawanych informacji w miarę swoich; możliwości;
- znać rośliny i zwierzęta żyjące w różnych środowiskach przyrodniczych,) wiedzieć, jakie warunki są potrzebne do rozwoju zwierząt i roślin, potrafić wymienić zmiany zachodzące w życiu roślin i zwierząt w kolejnych porach roku; wiedzieć, w jaki sposób człowiek może je chronić i pomóc im, np. przetrwać zimę;
- liczyć obiekty i rozróżniać błędne liczenie od poprawnego, dodawać i odejmować na palcach lub liczmanach, ustalać równoliczność dwóch zbiorów, posługiwać się liczebnikami porządkowymi
rozróżniać stronę lewą i prawą, określać kierunki i ustala położenie obiektów w stosunku do własnej osoby, i do innych obiektów; wiedzieć, na czym polega pomiar długości, i znać proste sposoby mierzeni krokami, stopa za stopą; znać stałe następstwo dni i nocy, pór roku, dni tygodnia, miesięcy w roku;
- określić kierunki oraz miejsca na kartce papieru, potrafić uważnie patrzeć (organizując pole spostrzeżeniowe, dysponować sprawnością rąk oraz koordynacją wzrokowo-ruchową potrzebną do rysowania, wycinania i nauki pisania, interesować się czytaniem i pisaniem, interesować się książkami, dzielić słowo na sylaby i na głoski, rozumieć informacje przekazywane za pomocą symboli;
- wymieniać imiona i nazwiska osób bliskich wiedzieć czym się zajmują, znać nazwę miejscowości, w której mieszka oraz ważniejsze instytucje, wiedzieć, jakiej jest narodowości, nazywać godło i flagę państwową, znać polski hymn i wiedzieć, że Polska należy do Unii Europejskiej; wie, że wszyscy ludzie mają równe prawa.

   Jak już wcześniej wspomniałam przygotowanie dziecka do nauki w szkole to główne zadanie przedszkola, ale powszechnie wiadomo, że najlepsze rezultaty w wychowaniu i kształceniu dzieci osiąga się wówczas, gdy istnieje korelacja działań przedszkola z domem rodzinnym dziecka, dlatego zachęcam wszystkich rodziców do aktywnego czuwania nad prawidłowym rozwojem ich pociech. Jeżeli chcemy dobrze pokierować rozwojem dziecka musimy najpierw poznać jego zainteresowania, upodobania i pewne cechy rozwojowe charakterystyczne dla wszystkich 5 i 6 -latków.

   Rozwój psychiczny i intelektualny dziecka w wieku przedszkolnym jest ściśle związany z rozwojem fizycznym. W tym wieku występuje ogromna potrzeba ruchu i dlatego dziecko chętnie uczestniczy we wszystkich zabawach ruchowych. Optymalny rozwój ma miejsce wtedy, gdy dziecko ma kontakt z rówieśnikami, ma możliwość naśladowania dorosłych i ma stworzone warunki do przeżywania doświadczeń osobistych. U 6 - latków coraz bardziej rozwijają się pamięć i uwago dowolna, jednak w dalszym ciągu zapamiętywanie wplecione w zabawę daje lepsze rezultaty. Dzieci w tym wieku w dalszym ciągu mają silnie rozwiniętą potrzebę poczucia bezpieczeństwa i akceptacji , dlatego ważne jest aby każdą nową zabawę najpierw dobrze zobrazować i wyjaśnić , i chwalić dziecko nawet za najdrobniejsze osiągnięcia. Nową umiejętnością jaką opanowuje dziecko w wieku przedszkolnym jest współdziałanie i współzawodnictwo, co zwiększa u niego motywację do działania.
   

   Oto przykładowe gry i zabawy mające na celu rozwijanie zdolności, umiejętności i zainteresowań dziecka, a tym samym przyspieszenie i ułatwienie osiągnięcia gotowości szkolnej:
• Układanki edukacyjne typu puzzle i skojarzenia – kształtują percepcje wzrokową, koordynacje wzrokowo – ruchową i spostrzegawczość.
• Gra w bierki i inne gry sprawnościowe sprawiają, że dziecko ćwiczy koordynację wzrokowo – ruchową i koncentrację i skupienie wagi.
• Gry planszowe – rozwijają umiejętność poprawnego liczenia, wdrażają do podporządkowania się określonym regułom i zasadom, kształtują uwagę dowolną, uczą odnoszenia sukcesów i godzenia się z przegraną.
• Rozwiązywanie i czytanie czasopism dla dzieci – ćwiczy sprawności manualne podczas kolorowania czy rysowania po śladzie, spostrzegawczość podczas szukania ukrytych szczegółów, uczy myślenia abstrakcyjnego podczas rozwiązywania rebusów i krzyżówek. Dostarcza nowych wiadomości i bogaci słownictwo w czasie słuchania tekstów czytanych przez dorosłych.
• Książki i bajki czytane przez dorosłych – bogacą słownictwo, rozwijają wyobraźnię, budzą zainteresowanie czytaniem, dostarczają wiadomości o otaczającym świecie.
• Rysowanie i zabawy plastyczne – kształcą wyobraźnię twórczą i odtwórczą, sprawność manualną i koncentrację uwagi.
• Spacery i wycieczki – zachęcają do obserwowania, a tym samym rozwijają myślenie analityczne.
• Zadania i obowiązki jakie dziecku wyznaczają dorośli – kształtują pamięć dowolną i poczucie odpowiedzialności.

  Literatura:
1] M. Przetacznikowa, Z Kopińska, (red.), Pedagogika szkolna, WSiP, Warszawa 1978, s. 424
2] S. Szuman, O dojrzałości szkolnej dzieci siedmioletnich, „Nowa Szkoła” 1962, nr 6, 9, 10
W. Okoń, Słownik pedagogiczny, PWN, Warszawa 1981,
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 23 grudnia 2008 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół
[Dz. U. Nr 4 poz. 17] z dnia 15 stycznia 2009 r.] M. Żebrowska „Psychologia rozwojowa dzieci i młodzieży” Warszawa 1972